Jakie są Two­je wra­że­nia po zeszło­rocz­nych warsz­ta­tach Ars Cele­bran­di? Odby­wa­ły się po raz pierw­szy i według nowa­tor­skiej for­mu­ły. Czy ona się sprawdziła?

Mar­cin Bor­nus-Szczy­ciń­ski: Daw­ną litur­gię w takim natę­że­niu — nie jed­no­ra­zo­wą mszę czy nie­szpo­ry, co prak­ty­ko­wa­li­śmy czę­sto, ale cały tydzień bar­dzo jed­no­li­tej litur­gii. W dodat­ku wzią­łem udział w nie­któ­rych litur­giach tak uro­czy­stych, jakich nigdy nie widzia­łem i nie spo­dzie­wa­łem się nawet, że takie w naszej tra­dy­cji kato­lic­kiej ist­nie­ją. To wszyst­ko zosta­ło per­fek­cyj­nie przy­go­to­wa­ne. Sama licz­ba uczest­ni­ków wska­zu­je, że ist­nie­je potrze­ba naucze­nia się tego rytu. Mnie oso­bi­ście zachwy­cił widok 25 księ­ży — od neo­pre­zbi­te­ra do pra­ła­ta, w każ­dym wie­ku — któ­rzy pra­gnę­li uczyć się tego rytu, i to nie tyl­ko od innych kapła­nów, lecz tak­że od mini­stran­tów. Taki pro­sty znak poko­ry nie jest oczy­wi­stą spra­wą. To pięk­ni ludzie, wiel­ką rado­ścią było na nich patrzeć i uczest­ni­czyć w ich działaniach.

Wyjąt­ko­wą cechą tych warsz­ta­tów jest to, że obej­mu­ją nie tyl­ko naukę cele­bra­cji i mini­stran­tu­ry dla kapła­nów i mini­stran­tów, lecz tak­że obszer­ną część muzycz­ną: warsz­ta­ty cho­ra­ło­we i poli­fo­nicz­ne oraz orga­no­we. Wszy­scy ćwi­czą to, co do nich nale­ży, a następ­nie łączą siły na wspól­nych cele­bra­cjach. Co się będzie dzia­ło w Liche­niu od stro­ny muzycznej?

Mar­cin Bor­nus-Szczy­ciń­ski: Zwy­kle to w trak­cie oka­zu­je się, co jest naj­cie­kaw­sze. Pla­nu­je się naj­le­piej, jak moż­na, według sche­ma­tu kalen­da­rza i stop­nia uro­czy­sto­ści, i jest to bar­dzo skom­pli­ko­wa­ne. Cho­dzi o to, żeby muzy­ka nie odsta­wa­ła od cało­ści cele­bra­cji, nie była ich sła­bym punk­tem, lecz inte­gral­ną czę­ścią. Warsz­ta­ty muzycz­ne będą mia­ły róż­ny cha­rak­ter zależ­nie od tego, dla kogo będą prze­zna­czo­ne. Księ­ża będą mogli roz­wią­zać wąt­pli­wo­ści doty­czą­ce śpie­wu kapłań­skie­go — słu­ży­my im pomo­cą w wyja­śnia­niu szcze­gó­łów tech­nicz­nych. Przede wszyst­kim zaś będzie­my pra­co­wać ze scho­la­mi. Scho­le będą dwie: męska i żeń­ska. Wszyst­ko jest tak zapla­no­wa­ne, żeby w śpie­wie gre­go­riań­skim te scho­le się nie łączy­ły. Słu­żą w codzien­nych, ale oddziel­nych cele­bra­cjach, nie obser­wu­ją się nawza­jem, nie porów­nu­ją i nie kry­ty­ku­ją. Mimo dużej licz­by cele­bra­cji — bo jest wie­lu kapła­nów, a nie ma wszak kon­ce­le­bry — wszyst­ko jest tak zapla­no­wa­ne, żeby każ­dy uczest­nik brał udział w tyl­ko jed­nej mszy w cią­gu dnia. Dodat­ko­wo jeden dzień jest prze­zna­czo­ny dla zespo­łu poli­fo­nicz­ne­go i ten zespół będzie mieszany.

Do kogo skie­ro­wa­ne są warsz­ta­ty Ars Cele­bran­di? Czy zwy­kły wier­ny zain­te­re­so­wa­ny litur­gią wynie­sie z nich korzyść?

Mar­cin Bor­nus-Szczy­ciń­ski: Każ­dy może przy­je­chać i sko­rzy­stać. Cho­rał gre­go­riań­ski daw­niej był wyko­ny­wa­ny głów­nie przez oso­by duchow­ne albo przy­naj­mniej przy­go­to­wu­ją­ce się do sta­nu duchow­ne­go; nie było to ogra­ni­cze­nie for­mal­ne, lecz taki był zwy­czaj. Jed­nak nie­ja­ko wbrew temu, co wła­śnie powie­dzia­łem, jest on śpie­wem powszech­nym. Każ­dy ma do nie­go dostęp. Oczy­wi­ście jest on róż­ny — ist­nie­ją róż­ne stop­nie włą­cza­nia się czy wykształ­ce­nia — ale na tym pole­ga tajem­ni­ca cho­ra­łu, że w moim prze­ko­na­niu łączy on wszyst­kie pozio­my przy­go­to­wa­nia do śpie­wu, tak że ci, któ­rzy są bar­dzo zaawan­so­wa­ni, mogą śpie­wać wspól­nie z tymi, któ­rzy dopie­ro zaczy­na­ją. Oso­by począt­ku­ją­ce, któ­re nigdy z cho­ra­łem nie mia­ły do czy­nie­nia, są jak naj­bar­dziej mile widzia­ne. Nota­cja cho­ra­ło­wa jest logicz­na, nie­skom­pli­ko­wa­na, łatwo ją wyja­śnić i każ­dy uczest­nik pod wodzą kan­to­rów może się włą­czyć w spój­ną całość. Ale tak­że śpie­wa­kom zaawan­so­wa­nym gwa­ran­tu­je­my wyko­rzy­sta­nie ich umiejętności.

Obec­nie ist­nie­je kil­ka róż­nią­cych się mię­dzy sobą prak­tyk wyko­naw­czych cho­ra­łu, a warsz­ta­ty Ars Cele­bran­di są otwar­te dla wszyst­kich. Jak pla­nu­je­cie zapew­nić, aby wszy­scy czu­li się na nich dobrze?

Mar­cin Bor­nus-Szczy­ciń­ski: Uży­wa­my naj­po­pu­lar­niej­szych nut śpie­wu gre­go­riań­skie­go, czy­li Liber usu­alis, księ­gi wyda­nej po raz pierw­szy w 1903 roku. Uwa­ża­my, że ten zapis jest waż­nym ele­men­tem tra­dy­cji cią­głej; w tej dzi­siej­szej for­mie już od ponad stu lat towa­rzy­szy litur­gii. Posta­no­wi­li­śmy nut w żaden spo­sób nie zmie­niać, czy­li nie dopi­sy­wać żad­nych pauz, żad­nych prze­dłu­żeń, wyni­ka­ją­cych z now­szych badań nad histo­rycz­nym kształ­tem tej muzy­ki. Respek­tu­je­my je w takiej for­mie, w jakiej są. Wypra­co­wu­je­my taki spo­sób śpie­wa­nia cho­ra­łu gre­go­riań­skie­go, któ­ry jest do zaak­cep­to­wa­nia zarów­no dla śpie­wa­ków prak­ty­ku­ją­cych cho­rał sole­smeń­ski, jak i tych, któ­rzy poszu­ku­ją roz­wią­zań bar­dziej histo­rycz­nych czy zwią­za­nych z żywą tra­dy­cją. W zeszłym roku się to powio­dło, ten spo­sób śpie­wa­nia został zaak­cep­to­wa­ny przez uczest­ni­ków, i będzie­my go kontynuować.

Jaki­mi sło­wa­mi chciał­byś zachę­cić do udzia­łu w tego­rocz­nych warsz­ta­tach litur­gicz­nych Ars Celebrandi?

Mar­cin Bor­nus-Szczy­ciń­ski: Dla tych, któ­rzy z kla­sycz­nym rytem rzym­skim sty­ka­ją się po raz pierw­szy, warsz­ta­ty Ars Cele­bran­di są jego dobrą wizy­tów­ką; będą mie­li cele­bra­cje na tak wyso­kim pozio­mie, jaki rzad­ko moż­na spo­tkać. Ale tak­że oso­by prak­ty­ku­ją­ce ten ryt od daw­na dowie­dzą się w Liche­niu wie­lu rze­czy i dozna­ją rado­ści uczest­ni­cze­nia w tym przedsięwzięciu.

Dzię­kuję za rozmowę.

Z Mar­ci­nem Bor­nus-Szczy­ciń­skim, śpie­wa­kiem, bada­czem muzy­ki daw­nej, peda­go­giem, pro­wa­dzą­cym w ramach Ars Cele­bran­di warsz­ta­ty cho­ra­łu gre­go­riań­skie­go, roz­ma­wia­ła Domi­ni­ka Krupińska.

Jakie są Two­je wra­że­nia z pierw­szej edy­cji warsz­ta­tów Ars Cele­bran­di? Pro­wa­dzi­łeś tam naukę śpie­wu polifonicznego.

Paweł Bębe­nek: Przede wszyst­kim ogrom­nie żału­ję, że nie mogłem uczest­ni­czyć we wszyst­kich warsz­ta­tach, któ­re się odby­wa­ły. Będąc na wie­lu litur­giach w Liche­niu, mia­łem ogrom­ny nie­do­syt pięk­na, bo nie mam boga­tych doświad­czeń w zakre­sie rytu kla­sycz­ne­go i było mnó­stwo róż­nych cie­ka­wych warsz­ta­tów, w któ­rych chęt­nie wziął­bym udział. Żału­ję, że mie­li­śmy tak mało cza­su na to wszyst­ko, co tam się dzia­ło. Poza tym myślę, że wszy­scy uczest­ni­cy licheń­skich warsz­ta­tów na pew­no byli usa­tys­fak­cjo­no­wa­ni jako­ścią pro­wa­dzo­nych zajęć i materiału.

Kie­dy po raz pierw­szy zetkną­łeś się z kla­sycz­nym rytem rzym­skim i jakie są Two­je dotych­cza­so­we doświad­cze­nia w odbio­rze tej liturgii?

Paweł Bębe­nek: Jeśli dobrze pamię­tam, to pierw­szy raz uczest­ni­czy­łem w tym rycie pod­czas reko­lek­cji Myste­rium Fasci­nans, orga­ni­zo­wa­nych przez pre­zbi­te­ra archi­die­ce­zji kra­kow­skiej Krzysz­to­fa Poro­sło wspól­nie z Domi­ni­kań­skim Ośrod­kiem Litur­gicz­nym. Jakie są moje odczu­cia? Jestem deli­kat­nym, ale kon­ser­wa­ty­stą, jeśli cho­dzi o podej­ście do litur­gii — a jed­no­cze­śnie sztu­ki. Dla­te­go uczest­ni­cze­nie we wspa­nia­łej tra­dy­cji Kościo­ła jest dla mnie ogrom­nie cen­ną rze­czą. Tym, co mnie naj­bar­dziej pocią­ga, jest fakt, że tra­dy­cja i bogac­two tego, w czym uczest­ni­czy­my, jest tak ogrom­ne, że moż­na by w tym nie­ustan­nie trwać i się nasy­cać. Sądzę jed­nak, że podob­nie jak w novus ordo mis­sae, tak­że w rycie kla­sycz­nym rze­czą istot­ną i wła­ści­wie naj­waż­niej­szą jest spo­tka­nie z żywym Bogiem. Na pod­sta­wie tego, co cza­sa­mi obser­wu­ję, oba­wiam się zbyt moc­ne­go sku­pia­nia się na samym rycie i tra­dy­cji, wsku­tek cze­go moż­na zapo­mnieć, Komu ona słu­ży, czy­li czym jest. A prze­cież tak wcze­śniej, jak i teraz jest to cią­gle Ofia­ra Chry­stu­sa — przede wszyst­kim. Bar­dzo chciał­bym, żeby moja pra­ca w cza­sie licheń­skich warsz­ta­tów też do tego pro­wa­dzi­ła. Żeby nie była poka­zy­wa­niem samej mate­rii, ale pro­wa­dzi­ła do Źródła.

Jakie miej­sce dla kla­sycz­ne­go rytu rzym­skie­go i innych tra­dy­cyj­nych rytów łaciń­skich widzisz w dzi­siej­szym Kościele?

Paweł Bębe­nek: Bar­dzo radu­je mnie to, co zapro­po­no­wał Bene­dykt XVI: żeby wszy­scy, któ­rzy tego pra­gną, mogli uczest­ni­czyć w takiej litur­gii. Ogrom­nie się cie­szę, że to pięk­no Kościo­ła, jego kil­ku­na­sto­wie­ko­wej tra­dy­cji, mnie też spo­ty­ka w tym momen­cie. Jako dziec­ko nie uczest­ni­czy­łem w rycie kla­sycz­nym, tyl­ko byłem wycho­wy­wa­ny w novus ordo. Gdy patrzy­my na to, co się teraz w Koście­le dzie­je, to widać nie­do­syt, bo ludzie Kościo­ła — myślę o wier­nych — jed­nak mało wie­dzą na ten temat. I war­to im tę tra­dy­cję pokazywać.

Czy możesz sko­men­to­wać feno­men, że sta­rym rytem inte­re­su­ją się głów­nie ludzie młodzi?

Paweł Bębe­nek: W obec­nym świe­cie żyje­my w takim pośpie­chu i takiej pust­ce ducho­wej… ludzie zaś mają wpi­sa­ną w natu­rę potrze­bę obco­wa­nia z pięk­nem, a tym samym z Bogiem żywym. Dla­te­go poszu­ki­wa­nie jest natu­ral­ne. Jestem świad­kiem tego, co się dzie­je obec­nie w muzy­ce, i nie dzi­wię się, że ludzie pra­gną szu­kać pięk­na. A ponie­waż litur­gia jest źró­dłem pięk­na, wca­le nie jestem zasko­czo­ny, że ludzie wra­ca­ją do niej, żeby obco­wać z takim jego moc­nym doświadczeniem.

Jesteś chy­ba naj­bar­dziej zna­nym kom­po­zy­to­rem współ­cze­snej muzy­ki litur­gicz­nej w Pol­sce. Two­je utwo­ry są wyko­ny­wa­ne w nie­mal każ­dej para­fii, ale na Mszach św. w nowym ordo. Czy mogą one zna­leźć miej­sce na Mszach św. w star­szym rycie rzym­skim? Ist­nie­je ten­den­cja, aby wyko­ny­wać na nich tyl­ko muzy­kę daw­ną i tradycyjną.

Paweł Bębe­nek: Było­by dla mnie ogrom­ną rado­ścią, gdy­by to, co two­rzę, było wyko­rzy­sty­wa­ne. Sta­ram się pisać w spo­sób nawią­zu­ją­cy do tra­dy­cji; to zna­czy bar­dziej inte­re­su­je mnie muzy­ka modal­na i daw­ne for­my, choć sko­ro żyję w cza­sach współ­cze­snych, prze­sią­kłem tak­że współ­cze­sną tra­dy­cją śpie­wów. Nato­miast gdy cho­dzi o tre­ści w tek­stach, sta­ram się się­gać po rze­czy sta­re i tra­dy­cyj­ne, przede wszyst­kim Pismo Świę­te (psal­my) i ojców Kościo­ła. Więk­szość z tych tek­stów jest na szczę­ście napi­sa­na w języ­ku, któ­ry litur­gia kla­sycz­na lubi, czy­li po łaci­nie. Nie mnie to oce­niać, ale gdy­by moż­na było wyko­ny­wać moje utwo­ry w cza­sie litur­gii w rycie kla­sycz­nym, było­by wspa­nia­le. Zda­ję sobie spra­wę, że są to pie­śni; ale jak wie­my z histo­rii, pod­czas litur­gii śpie­wa­no pie­śni. Jest w mojej twór­czo­ści kil­ka takich kom­po­zy­cji, któ­re brzmią kla­sycz­nie, i chęt­nie bym je usły­szał pod­czas litur­gii w sta­rym rycie.

Jaki­mi sło­wa­mi chciał­byś zapro­sić na tego­rocz­ną edy­cję warsz­ta­tów Ars Cele­bran­di w licheń­skim sanktuarium?

Paweł Bębe­nek: Wszyst­kich, któ­rzy chcie­li­by doświad­czyć w spo­sób zupeł­nie nie­zwy­kły pięk­na litur­gii, szcze­rze zapra­szam do tego, żeby poświę­ci­li czas i zary­zy­ko­wa­li wej­ście w świat, któ­re­go obec­nie nie zna­ją, a któ­ry jest ogrom­nie boga­ty. Mało tego: oprócz tego, że boga­ty, to jest pięk­ny i bar­dzo bezpieczny!

Dzię­ku­ję za rozmowę.

Z Paw­łem Bęben­kiem, kom­po­zy­to­rem, chór­mi­strzem i wyko­naw­cą muzy­ki litur­gicz­nej, pro­wa­dzą­cym na warsz­ta­tach Ars Cele­bran­di naukę śpie­wu poli­fo­nicz­ne­go, roz­ma­wia­ła Domi­ni­ka Krupińska.

Bar­dzo ser­decz­nie dzię­ku­je­my wszyst­kim za udział w tego­rocz­nych warsz­ta­tach! Przez ponad tydzień 150 osób z wie­lu zakąt­ków nasze­go kra­ju, a tak­że z Czech, Litwy, Łotwy i Fran­cji, spo­tka­ło się w Liche­niu aby dosko­na­lić swo­je umie­jęt­no­ści i współ­two­rzyć litur­gicz­ną prze­strzeń spo­tka­nia z Bogiem.

Uczest­ni­cy bra­li udział w warsz­ta­tach muzycz­nych, kur­sach mini­stran­tu­ry oraz nauce cele­bra­cji. Rado­ścią napa­wa fakt, że w cza­sie warsz­ta­tów dzie­się­ciu kapła­nów odpra­wi­ło po raz pierw­szy Mszę św. wg nad­zwy­czaj­nej for­my rytu rzymskiego!

Ser­decz­ne podzię­ko­wa­nia skła­da­my na ręce kusto­sza sank­tu­arium licheń­skie­go, ks. Wik­to­ra Gumien­ne­go MIC. Dzię­ku­je­my za życz­li­wość i gości­nę oraz otwar­tość na kolej­ną, przy­szło­rocz­ną edy­cję warsz­ta­tów. Bóg zapłać!

Wyra­zy podzię­ko­wa­nia kie­ru­je­my tak­że do wszyst­kich dobro­dzie­jów i dar­czyń­ców. Bez Waszej ofiar­no­ści warsz­ta­ty z pew­no­ścią nie nabra­ły­by tak sze­ro­kie­go cha­rak­te­ru! Wszyst­kich życz­li­wych nam ofia­ro­daw­ców zapew­nia­ny o naszej pamię­ci oraz modlitwie.

Wszyst­kich zachę­ca­my do śle­dze­nia infor­ma­cji zamiesz­cza­nych na naszym pro­fi­lu face­bo­ok’o­wym oraz do obej­rze­nia (suk­ce­syw­nie uzu­peł­nia­nej) gale­rii zdjęć z tego­rocz­nych warsz­ta­tów. Już teraz zapra­sza­my do wzię­cia udzia­łu w kolej­nej, jesz­cze bogat­szej i posze­rzo­nej edy­cji Ars Cele­bran­di w sierp­niu 2015 roku! Zapi­sy ruszą naj­praw­do­po­dob­niej w mar­cu. Do zobaczenia!

Do warsz­ta­tów litur­gicz­nych w Liche­niu pozo­sta­ły już tyl­ko dwa tygo­dnie! Na naszej stro­nie zamie­ści­li­śmy peł­ny pro­gram warsz­ta­tów. Zapra­sza­my do zapo­zna­nia się z nim. Przy­po­mi­na­my, że wszyst­kie Msze świę­te i nabo­żeń­stwa są ogólnodostępne.